Ik vraag me af hoe in 1909 technisch geregeld werd dat alle stationsklokken dezelfde tijd vertooonden. Was er sprake van één centrale klok (en zo ja: waar stond die?) die een elektrische verbinding had met alle andere klokken of werd dat op andere manier geregeld? (bijvoorbeeld: dagelijks telefonisch kontakt bij het begin van de dienstregeling.
alle stationsklokken lopen gelijk sinds 1909. Hoe werd dat technisch geregeld?
Goedenavond PJCMSchoot, en welkom bij de NS Community.
Je stelt wel een erg specifieke vragen. Ik moet zeggen dat ik dit mezelf nooit heb afgevraagd. Ik ben nu ook wel nieuwsgierig geworden. 
Ik ben benieuwd of er users zijn die hier meer over kunnen vertellen of een gokje willen wagen. Misschien
+3Mag mrfreeze ook? 
https://nl.wikipedia.org/wiki/Stationsklok
In Nederland waren alle stationsklokken aangesloten op een netwerk met een centrale moederklok van het horlogemerk Patek Philippe zodat ze altijd de juiste tijd aangaven. Deze moederklok ontving het DCF77-signaal uit Duitsland en corrigeerde het eigen interne kloksignaal hiermee.[bron?]
Deze moederklokken bevonden zich op grote stations zoals Amersfoort, Amsterdam, Arnhem, Groningen, Haarlem, Utrecht, Eindhoven, Venlo, Maastricht, Rotterdam, Den Haag en Zwolle. Die van Utrecht Centraal is momenteel nog lokaal in gebruik.
Aan deze moederklokken zaten weer dochteruurwerken die in groepen werden ingedeeld. Vanaf deze groepen gingen de impulsen naar de perrons en naar andere stations in de buurt.
Staat alleen geen jaartal bij.
Het DCF77-signaal is er pas sinds 1959, dus dat is een modernere oplossing dan er in 1909 gebruikt werd. Ik heb overigens geen antwoord over hoe het dan wel gedaan werd, dus ik ben ook benieuwd naar het juiste antwoord 🙂
+3Er was in 1909 een landelijk telegraafnetwerk langs het spoor. Alle stationschefs kregen met regelmaat een tijdmelding vanuit een centraal punt. De klokken werden dan door stationspersoneel op basis van de informatie die via de telegraaf was gekomen gelijkgezet.
Vooral de reactie van iMark spreekt me aan en lijkt me overtuigend. Mijn vraag komt voort uit studie van de ‘uurwerkopwinders’ die in vroeger tijden dagelijks kerktorens moesten beklimmen om de grote uurwerken in die torens gaande te houden die de stadsbewoners bij de tijd hielden. Ze moesten die uurwerken ook ‘goed zetten’ en het verhaal was dan dat ze dat deden door hun eigen (vestzak)uurwerk steeds gelijk te zetten met dat van het station.
Vóór de tijd van de stationsklokken met de juiste tijd ging het anders (bijv. aan de hand van zonnewijzers). Maar toen was het allemaal wat gemakkelijker en minder nauwkeurig: in de 19de eeuw, bijvoorbeeld, hadden die grote uurwerken bijna allemaal alleen nog maar de grote uurwijzer. Dan maakten een paar minuten meer of minder niet uit. Ook dat laatste veranderde toen de treinen ‘op tijd’ moesten kunnen vertrekken.
+3Ik heb een paar decennia geleden een boek gelezen waarin beknopt werd beschreven hoe er na de komst van de spoorwegen steeds meer behoefte kwam aan een standaardtijd binnen ieder land en dat er daardoor ook tijdzones zijn gekomen. De ontwikkeling van de telegraaf is min of meer parallel geweest aan die van de spoorwegen. Je ziet op foto’s uit de 19e eeuw altijd telegraafpalen langs het spoor. De telegraaf werd ook gebruikt om tijdmeldingen door te geven.
Ik heb geen idee meer welk boek het geweest is en wie de auteur was. Ik kan je daarom geen bronvermelding geven.
In 1909 was er overigens nog de Amsterdamse tijd in Nederland. Er was 20 minuten verschil met Greenwich Mean Time en 40 minuten met de Berlijnse tijd. In Amsterdam stond om 12.00 uur ‘s middags de zon op het hoogste punt aan de hemel. Tabellen met grensoverschrijdende treinen waren een ramp om te doorgronden.
Eén van de eerste maatregelen van de Duitse bezetters was dan ook de Nederlandse tijd gelijkschakelen met de Berlijnse tijd. Een maatregel die na de oorlog nooit meer is teruggedraaid. De huidige wintertijd is de Centraal Europese Tijd, zoals de Berlijnse tijd nu heet.
Per 1 mei 1909 werd de Amsterdamse standaardtijd overal in Nederland ingevoerd. Deze tijd liep 20 minuten voor op de Greenwich-tijd, dus 40 minuten achter op de huidige wintertijd.
Voor die tijd had elke plaats zijn eigen tijdrekening. Het was in Amersfoort bijvoorbeeld vijf minuten later dan in Amsterdam. De Spoorwegen hielden overal wel dezelfde tijd aan.
Concreet: Je moest om 13:00 bij een afspraak in Eindhoven zijn en reisde met de trein van 10:00 vanuit Vlissingen naar Eindhoven. Dan vertrok de trein dus 9:55 Vlissingse tijd (westelijk van Amsterdam) en kwam die om 12:50 Eindhovense tijd aan. De spoorklok gaf echter 12:40 aan (spoortijd). Je had dus tien en geen twintig minuten over.
En dan waren er ook nog plaatsen met een afwijkende tijdrekening. Drama gegarandeerd.
Dit werd op 1 mei 1909 dus afgeschaft.
Kent iemand het boek waar iMark op doelt? Graag dan een titel en, wie weet, een bron om het te achterhalen. Spoorwegmuseum?
+3Ik kan me niet herinneren welk systeem er in Nederland gebruikt werd. In Duitsland was in ieder geval een systeem om de klokken te synchroniseren. Ik heb nog een aardig artikel op Wikipedia gevonden. Helaas niet in het Nederlands: https://en.wikipedia.org/wiki/Prussian_semaphore_system
+4Het huidige synchroniseren van de analoge klokken gebeurt door minutenpulsen van een bepaalde (lage) frequentie die over het elektriciteitsnet gestuurd worden.
Je kunt ook zien dat de (vrij draaiende) secondenwijzer in ca. 58 seconden een rondje draait en dan wacht op de minutenpuls voor het volgende rondje.
Diezelfde pulsen (in een bepaalde code/volgorde) worden ook gebruikt voor het omschakelen van dagtarief/nachttarief van elektriciteitsmeters en om bijv. straatverlichting te bedienen. Het is eigenlijk heel primitief maar werkt (daardoor) verbazend goed.
Bij een ventilator die ik heb kan je die pulsen voor straatverlichting en omschakelen dag/nachttarief ook gewoon horen. Hij ‘bromt’ dan een paar keer achter elkaar alsof hij een liedje speelt (vergelijk draaioirgel met van die papieren rollen).
Als ik daardoor wakker word (in de zomer dat ding in de slaapkamer) weet ik dat de straatverlichting uit gaat of dat het 7:00 is (omschakeling nachttarief stroom naar dagtarief).
Bij het elektriciteitsnetwerk heet dat het TF-signaal, wat overigens grotendeels wordt uitgefaseerd.
Waarom vandaag doen wat je morgen ook kunt uitstellen? Think human.
Reactie op bericht Jan Haverkamp.
De Amsterdamse tijd was een ‘zonnetijd’: het was in Amsterdam precies 12.00u als de zon boven de Westertoren stond (‘op de Westertoren-meridiaan’). Het duurde meestal (en afhankelijk van de tijd van het jaar) iets meer of minder dan precies 24 uur voordat de zon weer boven de Westertoren stond. Die onnauwkeurigheid kon en kan met goedlopende horloges heel eenvoudig worden vastgesteld: horlogetjjd is niet hetzelfde als zonnetijd.
De bij mij rijzende vraag aan Jan Haverkamp: werd bij de spoorwegen de Amsterdamse tijd gemeten als de Westertoren-zonnetijd of werd een horlogetijd gehanteerd die tot 15 minuten af kon wijken van de zonnetijd?
Het dagelijks aflezen van de tijd is iets van veel langer geleden dan 1909. Dat was toen al niet meer houdbaar. Men gebruikte vaste tijden en vaste verschillen met bijv. Londen en Berlijn.
Ik ben geen expert, voor meer informatie verwijs ik je door naar het boek van Auke van der Woud 'Een nieuwe wereld'
Dat boek gaat helemaal over het ontstaan van het moderne Nederland. Aanrader! (Al zijn boeken trouwens)
Zelf heb ik er een paar gelezen, maar deze niet.
Dat is hét antwoord. Op de bladzijden 157-162 van het boek van Van der Woud vind ik in detail het antwoord op mijn vragen. Dankjewel Jan Haverkamp
Meld je aan
Heb je al een account? Inloggen
Met een account kun je zelf topics plaatsen en reageren op berichten.
Login met Mijn NS Inloggen met Facebookof
Welkom
Nog geen account? Maak een account aan
Met een account kun je zelf topics plaatsen en reageren op berichten.
Login met Mijn NS Inloggen met Facebookof
Enter your E-mail address. We'll send you an e-mail with instructions to reset your password.